Ds Beschte am Bärndütsch isch für mi scho geng üsi Vilfalt a Verbe gsy. Drum git’s jitz hie no es «Best of Verbe», oder churz: Ds Verbeschte us acht Jahr!
Vil Verbe sy vo Substantiv abgleitet, hüüfig bi Chinderaktivitäte: bällele, sandele, märmele, lättele, elästerle, schifere, ysebähnle, outöle, verchöiferle, indiänerle, müeterle, dökterle u de äntlech pyschele. Di eltere Lüt tüe gartne, blüemele, znächtle, kömerle u stoubsugere, ir Letschti o kompiüterle, internetle, äiphöndle, whatsäpple u dropboxle.
Sogar üse Körper wird verbisiert: Mir chöi fingerle, füessle, halse, hirne, ellbögle, hängle, düümele, chnödle, rüggele, chiferle, chnöile, scheichle oder öppis chopfe. Aber nid dass öppe no öpper schweiselet oder dass es chäseleti u seikeleti!
Wyter cha me leide, blüttle, wärweise, fysele, öppis kabuttne oder es cha eim gnüegele. U jitz het’s afa herbschtele u tuet de gly scho wider wienächtele. Dass mir bi üs o chöi stuele, isch im Norde obe geng wider für ne Lacher guet.
Gwüssi bärndütschi Verbe verzelle i eim Wort e ganzi Gschicht: lädele, schnöigge, aperöle, sunntige, chuenegle, mudere, nämele, gäbele, märggele, hüsele, heimele, glüschtele, mönschele oder fänschterle. A propos: Mit der Ändig «-erle» chöi Verbe o abgschwecht wärde – oder gloubet Dir, dä wo schäfferlet, tschöggerlet oder pützerlet meini das ärnscht?
Erstuunlech isch o, wi vil Tier dass es als Verbforme git – teil dervo rein zuefällig, anderi mit klarer Referänz:
Mir tüe hündele, rössele, bejele, hamschtere, büüssele, löie u muuse
Öppis chüngele, mugge, mir chräje u stiere u mune u soue u luuse
’S chan is struusse u wurme, mir robbe u hechte, tüe anderne Sache abluchse
Mir chöi esle u bocke u tube und öppis verhüenere, das chönnt is fuchse
E schier unermässleche Rychtum git’s bi de Fortbewegigsarte; o hie es paar Byschpil derfür:
umeseckle, umejufle, umetechle, umestifle
umewydle, umeraase, umepfyle, umedüüse
umestaabe, umepfire, umehase, umepfure
umesteisse, umeflitze, umereifle, umehetze
umechräsme, umegagere, umestälzle, umegogere
umehüschtere, umefurze, umezygünere, umeporze
umefüdele, umezäberle, umestünggele, umeziberle
umeschlurfe, umegwaggle, umetschumple, umejoggle
Zum Ufhöre no e Uswahl vo Sache, wo me definitiv nume uf Bärndütsch cha mache:
Mir chöi bäschele, abläschele, Züüg aateigge, öpper gschweigge
Chöi ga schnuze, revoluze, chöi versteckle, Lüt verseckle
Mir chöi lüngele u züngele, chöi chnüble, umeschrüble
Züüg vertuble, öpper struble, Sache tischele u fischele
Chöi pfudere u schnudere, chöi göögge, umemöögge
Öppis brittle und kapitle, chöi ga rohre, öpper ohre
Mir chöi tschirgge, Züüg verschlirgge, mir chöi täsele u näsele
Chöi chodere u plodere, chöi feisse und chöi weisse
Öpper stöckle, überhöckle, Bebee göimele u söimele
Chöi nüdere u südere, chöi futtere, überutere…
Und ganz am Schluss, Dir Liebe
Chöi mir jitz o mal schiebe
